De eerste van drie pulse_visiedagen ging over mogelijke scenario’s voor een (culturele) wereld in transitie. Deze pagina biedt een inzicht in het proces en de discussies.

Foto's van de dag op Flickr

Guy Guypens

• Pulse: geschiedenis (eco-cultuur, transitie, cultuur transversal, een motor voor duurzaamheid…)
• Doorbraken: eco-efficientie, communicatie en samenwerking binnen en buiten de cultuursector
• Eco-crisis: urgentie → pulse visiedagen (inspiratie, daadkracht, systemische upscaling
• FoAM: grow your own worlds, “wat als” denken…

Maja Kuzmanovic (Lees de transcriptie hier)

• wat is de bedoeling van de visiedagen?
• wat is scenarioplanning?
• wat gaan we doen?

Centrale Vraag: Wat als wij vanuit cultuur een motor worden voor transitie?

Deze vraag is gekozen uit 23 ideëen in deze opiniepeiling.

Periode: 2014→ 2034

Denk aan een situatie waar je een motor was voor transitie. Wat voelde je? Wat heb je gedaan? Wat heeft die situatie mogelijk gemaakt?

Acties:

• over de muren kijken
• gesprekken over beladen kwesties mogelijk maken
• confrontaties durven aangaan
• relatie met de praktijk

Voorwaarden:

• een mandaat krijgen/hebben
• doen wat waardevol is
• participatie
• diversiteit
• verbondenheid
• lange termijn effecten

Gevoelens:

• vertrouwen
• spannend
• voldoening
• ongeduld
• het voelt zeer goed
• goesting

Wat weten we?

• het moét anders, er moét iets gebeuren; de samenleving staat onder druk; er heerst een gevoel van urgentie
• enorme veranderingen komen op ons af

• transitie betekent evenwicht
• transitie heeft betrekking op sociale verhoudingen en een ecologisch verhaal
• transitie kan niet alleen technologisch zijn
• transitie wordt soms te eenzijdig begrepen; duurzaamheid omvat vele peilers, bv. ook diversiteit
• transitie raakt aan alle sectoren, is transsectoriaal
• we zijn nog zoekend over de juiste betekenis en invulling van transitie; veel oplossingen kennen we nog niet

• er is veel enthousiasme voor verandering; de verandering ‚borrelt’; de neuzen staan in dezelfde richting
• initiatieven rond transitie werken, ze hebben effect en winnen daardoor aan kracht
• transitie is nog geen spiegel van de samenleving; transitie is nog een niche-aangelegenheid; een ‚break-out’ naar het grote publiek moet nog gebeuren

• de cultuursector denkt zelf vanuit een groeimodel
• de cultuursector focust zelf teveel op het individu en verliest daardoor het collectieve/sociale uit het oog
• cultuur is als ‚content provider’ nog weinig gericht op duurzaamheid
• cultuursector is te weinig expliciet in zijn maatschappijkritiek
• subsidie-afhankelijkheid staat verandering (innovatie) in de weg; professionalisering leidt tot verstarring binnen de gesubsidieerde sector

• er zijn veel inspirerende voorbeelden voor transitie in de cultuursector
• bij sommige culturele organisaties is eco-efficiëntie helemaal ingeburgerd, bij andere (nog) helemaal niet
• cultuur als katalysator of vonk, eerder dan als motor voor transitie
• cultuur laat verbeelding toe en maakt zo kwesties bespreekbaar
• cultuur heeft een publiek

Wat kunnen we veronderstellen?

• duurzamer = rechtvaardiger
• transitie veronderstelt een paradigmashift, uit het concurrentiemodel

• het kàn anders
• er is nog veel ruimte voor experiment
• veel ambitie (tot verandering) in de rest van de wereld
• er is verbetering in zicht

• voor transitie is een breder draagvlak nodig; de meeste mensen weten nog helemaal niet wat transitie is
• transitie gaat traag, heeft veel tijd nodig; transitie is een langetermijngebeuren

• zonder externe stimulansen zouden organisaties zelf geen stappen m.b.t. transitie zetten
• er moeten meer initiatieven rond zelfredzaamheid ontwikkeld worden
• transitie kan niet zonder verbindingen (tussen sectoren), transitie is transsectoriaal; er moet veeleer tussen de lijnen verkend worden dan op de eilanden
• cultuur is niet zozeer een sector, maar een manier van leven
• cultuur is een microcosmos die kan tonen hoe het kan, cultuur kan vanuit deemoed het voorbeeld geven
• cultuur kan haar kracht van verbeelding aan de transitiebeweging verlenen
• het onderwijs speelt een belangrijke rol in de transitie

Wat is onbekend?

• hoe kan/gaat de wereld/natuur/maatschappij eruit zien? waar zullen we uitkomen?
• wat brengt de toekomst m.b.t. milieu en migratie?
• wat zullen we moeten opgeven/loslaten?
• externe invloeden en onbekende factoren (bv. hoe denk en voel ik zelf in de nabije toekomst?)

• is transitie een proces of een kantelpunt?
• hoe snel kan transitie gaan, zonder dat het grote problemen met zich meebrengt?
• hoeveel tijd hebben we nog?
• is er al echt iets veranderd? wat is de impact?

• hoe kunnen culturele organisaties impact hebben op sociale duurzaamheid?
• hoe bereiken we een ‚diversity in unity’ en ‚unity in diversity’?
• vindt het publiek dat het de rol van de cultuursector is om een motor voor transitie te zijn?
• is er vanuit de politiek ruimte voor de cultuursector om maatschappijkritisch te zijn?
• wat gaan we doen als het beleid transitie tegenwerkt?
• jongerencultuur en nieuwe (sociale) media brengen onvoorziene mogelijkheden met zich mee

Cultuursector is transversaal, geïntegreerd in de maatschappij

• breed draagvlak
• samen in bad
• cultuur is coalitie-bouwer
• dualiteit overstijgen
• kritische massa 'denken'
• samenwerking tussen sectoren en binnen de sector
• behouden van een onafhankelijke positie, ten dienste van iedereen
• de juiste actoren bij elkaar brengen rond kwesties = herpositionering
• cultuursector = model voor/in de maatschappij

Balans tussen praktijk en reflexie

• constructief formuleren
• spanning tussen complexiteit en handelingsbereidheid
• experimenteren
• cultuur is een praktijk
• nood aan reflectie

Een kwalitatief waarde systeem

• veranderingslogica ipv groeilogica
• niet minder maar anders
• kwalitatief waarderend systeem
• dominantie financieel rendement → duurzaamheid
• crisis als aanleiding tot verandering
• loskomen van ego cultuur
• vertrekken vanuit een positieve boodschap + eigen enthusiasme
• kleinschaligheid doet ertoe
• betrokkenheid en betekenis

Innerlijke transitie

• verontrusting ipv verontwaardiging
• geloofwaardigheid
• vertrouwen
• openheid ipv. vooroordeel

Onzekerheid en complexiteit

• crisis = kans?
• lange termijn
• superdiversiteit & complexiteit
• biomimetica (processen uit de natuur en biodiversiteit als oplossing gebruiken)

Economische transitie

• transitie binnen de economische sector
• bruto nationaal geluk
• tweesporen wereld (officieel/officieus)
• shift in (economisch) denken van schaarste naar 'er is voldoende'

Groeimodel

• groei-arbeid-vrije tijd → het werkende dier vs bali model
• uitbuiting
• consument of burger?
• dominantie neoliberaal concurentieel model
• globale economie
• technocratie en technologisch positivisme (vertrouwen in technologische oplossingen)

Natuurlijke draagkracht

• natuurlijke grenzen
• overlevingsinstinct
• klimaat
• grenzen van eco-draagkracht

Politisering van de maatschappij

• burgerschapsnotie vs gedeelde verantwoordelijkheid
• nieuwe manieren om aan politiek te doen, tegen de depolitisering
• afnemende slagkracht politiek
• vereniging
• ontzuiling - gebrekkig civiel alternatief

Nieuwe samenlevingsmodellen

• nieuw historisch bewustzijn → creëren van nieuwe gemeenschappen
• snel ontwikkelende maatschappijen in het oosten en zuiden

Stad als broedplaats

• paradigmashift in de landbouw: rural + urban
• toenemende kracht van steden in het vormgeven van publieke ruimte
• stedelijke netwerken

Sociale (on)gelijkheid

Levenslang leren

• bewustzijn rond productiewijzen → nood aan kritische reflectie
• instrumenteel onderwijs
• vrijplaats voor experiment
• onderwijs + innovatie

Netwerkdenken

• open source en de nieuwe publieke ruimte (p2p, kennisdeling, commons)
• lokaliteit + internet
• schaalspringen
• sociale media (en de problemen van kortetermijn denken)

Geïntegreerde wetenschappen

• samenwerkingen tussen kunst, wetenschap en technologie
• technologie stimuleert creativiteit
• wetenschap (a)politiek cfr. kunst

(voor onze centrale vraag)

1. sociale (on)gelijkheid
2. natuurlijke draagkracht
3. economische transitie vs groeimodel
4. kwalitatief waarde systeem
5. cultuur in de maatschappij
6. politisering van de maatschappij
7. innerlijke transitie
8. nieuwe samenlevingsmodellen

• natuurlijke draagkracht
• sociale (on)gelijkheid
• economische transitie
• cultuur(sector) in de maatschappij

Matrix 1:

• economisch transitiemodel ↔ economisch groeimodel (focus op winst)
• cultuursector geen plek in de maatschappij ↔ cultuursector centraal in de maatschappij

Matrix 2:

• natuur in balans ↔ natuur uit evenwicht
• sociale ongelijkheid ↔ sociale gelijkheid

• Het barre_land
• Rol de vlag maar op, we_zijn_er!
• leeflabo
• good_lie
• first_nature_first
• Natuur als bron_van_inspiratie
• titanic_on_earth
• overleven_op_verbeelding

Antwoorden op de centrale vraag, vanuit de acht scenarios.

Wat als wij vanuit cultuur een motor worden voor transitie?

• cultuur is niet langer meer een sector, maar een inherent deel van onze samenleving. Iedereen is er bij betrokken. Cultuur is het middel van consensus, diversiteit en behoud. (Natuur als bron_van_inspiratie)
• cultuursector focust op ecologische kwesties, ten koste van de sociale kwestie. Culturele uitwisseling, interculturaliteit en armoedebestrijding zijn afnemende kwesties. Kennis over en respect voor de natuur worden belangrijker. We zijn meer verbonden met de natuur dan met elkaar. De natuur wordt gezien als kapitaal. Eco-efficientie boven alles. (first_nature_first)
• Cultuur als (1) troost, om de hoop levend te houden en (2) activisme, om te duiden waar het fout loopt, om het tij te doen keren.(overleven_op_verbeelding)
• Cultuur is bottom up georganiseerd in informele netwerken en tijdelijke structuren, kunstenaars en kleinschalige culturele initiatieven weer een centrale positie, mits maatschappelijke ondersteuning. Cultuur is transversaal geïntegreerd in de maatschappij (Rol de vlag maar op, we_zijn_er!)
• Cultuur is verzet (Het barre_land)
• Cultuursectoren zijn een meervoud, met ruimte voor traagheid, verknoping van cultuur met maatschappelijke domeinen, wij raken processen en praktijken aan (leeflabo)
• Drie mogelijke rollen voor cultuur als transitie: troost, verzet (eco-terrorisme) en een springplank zijn naar…: niet of-of, combinaties zijn mogelijk (titanic_on_earth)
• Cultuursector zit in een marktsector, als een tussenstap: het economisch groeimodel neemt transitiewaarden over met de cultuursector als de grote trekker. enkelingen/groepen maken keuzes naar bedrijven die rekening houden met sociaal-ecologische draagkracht (good_lie)

Meer over het ontwerp van het programma…